Balık kılçığı diyagramı, bir probleme neden olan sebeplerin etkilerini belirlemeye, analiz etmeye, geniş çerçevede görmeye yarayan bir karar verme tekniğidir. Başka bir deyişle, bir probleme neden olan tüm sebeplerin ve bu sebeplerin alt varyasyonlarının daha net görülmesini sağlayan bir diyagramdır. Bu sayede probleme en çok etki eden sebebin tespitini yapabilir, buna göre bir çözüm yolu izleyebiliriz.

Balık kılçığı diyagramı, Japonya’da 1943 yılında Kaoru Ishıkawa tarafından ortaya konulmuştur. Diyagram balık kılçığını anımsattığından balık kılçığı denilmektedir. Sebep-sonuç, Ishikawa, Fishikawa gibi isimlerle de anılmaktadır.

Balık Kılçığı Diyagramı Nasıl Oluşturulur ve Nasıl Kullanılır?

Pratik olarak açıklarsak, bir balık kılçığının baş kısmına problemi, kılçıklarına da o problemi oluşturabilecek ihtimalleri yazıyoruz, sonrasında bu ihtimalleri değerlendiriyoruz. Bunu biraz daha detaylandıralım.

1 – Problemin belirlenmesi ve grafik oluşturulması

Öncelikle problemle ilgili kişilerden oluşan bir ekiple bir araya geliyoruz. Bir kâğıda veya tahtaya grafiğimizi çizmeye başlıyoruz. Balık kılçığı grafiği genel olarak sağdan sola doğru doldurulur, bu yüzden sağ tarafa problemi yazıyoruz ve bir daire içerisine alıyoruz. Bu daire balığın baş kısmı olacak (malum balık baştan kokar). Sol tarafa doğru ana kılçıkları çiziyoruz.

2 – Problemi oluşturan ana nedenlerinin belirlenmesi

Problemi oluşturan nedenler 4M veya 7M gibi yöntemlerle ana kategorilerin altına yazılır. Elbette ekip kendi tecrübesine istinaden bu ana başlıkları istediği gibi yazabilir.

• Man (İnsan): insan kaynaklı oluşabilecek nedenler.

• Machine (Makine): kullanılan makineden, ekipman veya cihazlardan kaynaklı oluşabilecek nedenler.

• Method (Metot): kullanılan metot, prosedür ve yöntemlerden kaynaklı nedenler.

• Material (Malzeme): kullanılan hammadde, parça gibi kaynaklı nedenler.

• Management (Yönetim): sürecin yönetimi, işleyişi kaynaklı nedenler.

• Medium (Çevre): çevre faktörlü nedenler. Sıcaklık, ışık kaynağı, nem gibi.

• Measurability (Ölçülebilirlik): süreçteki ölçüm noktaları, bunların yeterliliği kaynaklı nedenler.

3 – Ana nedenlerin alt dallara ayrılarak detaylandırılması

Bu aşamada problemi oluşturan ana nedenler detaylandırılır. Ekip ana nedenlerin hangi sebepler neticesinde meydana geldiğini araştırıp sorguladıkça alt nedenler belirlenmeye başlar.

4 – Çözüm önerme aşaması

Tüm alt nedenler de grafik üzerine yerleştirildikten sonra hepsi tek tek değerlendirilir. Ekip tüm bu alt nedenleri kendi görüşlerine göre önceliklendirmek için puanlar. Puanlama sonucunda, alt nedenlerin toplam puanları büyükten küçüğe doğru tahtaya yazılır. En çok puanı alan alt neden, problemin ana kaynaklarından biri olarak belirlenmiş olur.

Ekip bu puanlamaya göre çözüm konusunda beyin fırtınası yapabilir.

Balık Kılçığı Yönteminin Faydaları Nelerdir?

• Problemi ekip ile değerlendirmek, ekibin tecrübelerinden faydalanmak, alt nedenleri daha isabetli bulmayı ve çözüm önerisi sunmayı sağlar.

• Beyin fırtınası sırasında herkesin katkı sağlamasına olanak tanır. Farklı bakış açıları bir araya gelir ve ortak çözüm geliştirilir.

• Bu işlemleri yazarak yapmak, alt nedenlerin kolaylıkla ortaya çıkmasını ve problemi daha geniş bir çerçeveden değerlendirmemizi sağlar.

• Olası nedenler tek tek incelenip elenerek en kritik sebeplere odaklanılabilir. Bu da zaman ve kaynak tasarrufu sağlar.

Örnek Balık Kılçığı Diyagramları